لیست سریع ترین قطارهای جهان با سرعت های باورنکردنی

قطارهای سریع‌السیر امروزه جایگاه ویژه‌ای در صنعت حمل‌ونقل پیدا کرده‌اند. این وسیله توانسته مسیرهای طولانی را در مدت زمانی بسیار کوتاه طی کند و شیوه سفرهای زمینی را تغییر دهد. کشورهایی مانند ژاپن، چین و فرانسه سال‌هاست که در زمینه ساخت و توسعه این قطارها پیشتاز هستند و رکوردهای تازه‌ای را به ثبت رسانده‌اند. پیشرفت‌های مهندسی و استفاده از فناوری‌های نوین موجب شده سرعت قطارها از مرزهای معمول فراتر رود و توجه جهانیان را جلب کند. در این مقاله از وبسایت فدک تاریخچه‌ای کوتاه از این دستاورد، فهرستی از سریع‌ترین قطارهای جهان و چشم‌اندازی از آینده آن‌ها بررسی خواهد شد.

نگاهی به تاریخچه کوتاه قطارهای سریع‌السیر در جهان

ایده حرکت قطارها با سرعتی فراتر از حد معمول، نخستین‌بار در دهه‌های ابتدایی قرن بیستم مطرح شد. در آن زمان، پیشرفت‌های صنعتی و رشد شهرنشینی نیاز به جابه‌جایی سریع میان مراکز مهم را افزایش داده بود. با این حال، محدودیت‌های فنی باعث شد این ایده سال‌ها در حد طرح باقی بماند. نقطه عطف در سال ۱۹۶۴ رقم خورد؛ زمانی که ژاپن با معرفی قطار شینکانسن هم‌زمان با برگزاری المپیک توکیو، توجه جهان را جلب کرد. این قطار توانست مسافت توکیو تا اوزاکا را با سرعتی حدود ۲۱۰ کیلومتر در ساعت طی کند؛ رقمی که در آن دوره تحولی شگفت‌انگیز محسوب می‌شد.
موفقیت ژاپن الهام‌بخش کشورهای اروپایی شد. فرانسه در دهه ۱۹۸۰ با معرفی TGV جایگاه خود را در صدر فناوری ریلی تثبیت کرد. TGV رکوردهای سرعت را ارتقا داد. آلمان نیز با قطارهای ICE نشان داد که این فناوری تنها محدود به یک کشور نیست و می‌تواند در کشورهای مختلف به کار گرفته شود. در همان دوران، اسپانیا و ایتالیا نیز پروژه‌های پرسرعت خود را آغاز کردند و به تدریج شبکه‌ای از خطوط ریلی مدرن در اروپا شکل گرفت.
از اوایل قرن بیست‌ویکم، چین با سرمایه‌گذاری عظیم وارد این رقابت شد. دولت چین برنامه‌ای گسترده برای ایجاد بزرگ‌ترین شبکه قطارهای سریع‌السیر جهان تدوین کرد و در مدت کمتر از دو دهه موفق شد هزاران کیلومتر خط ریلی جدید بسازد. امروزه بسیاری از سریع‌ترین قطارهای فعال در جهان در چین قرار دارند و این کشور در زمینه فناوری‌های نوین همچون مگلو (قطار مغناطیسی) پیشتاز است.

معرفی سریع‌ترین قطارهای جهان

قطارهای پرسرعت در چند دهه گذشته از نظر فناوری، طراحی و بهره‌وری مسیرهای تازه‌ای را پیموده‌اند. برخی از آن‌ها با سرعت عملیاتی بالا به‌طور روزمره میلیون‌ها مسافر را جابه‌جا می‌کنند و بعضی دیگر به‌عنوان رکوردشکن‌های آزمایشی شناخته می‌شوند. در ادامه با چند نمونه شاخص از سریع‌ترین قطارهای جهان آشنا می‌شویم:

شانگهای مگلوف (چین)

قطار شانگهای مگلوف یکی از شاخص‌ترین پروژه‌های حمل‌ونقل ریلی جهان است که از سال ۲۰۰۴ فعالیت خود را آغاز کرد. این قطار به‌عنوان نخستین سرویس تجاری مبتنی بر فناوری شناوری مغناطیسی (Maglev) در دنیا شناخته می‌شود. در این فناوری، قطار به‌جای تماس مستقیم با ریل، روی میدان مغناطیسی شناور می‌شود و با استفاده از نیروی الکترومغناطیسی به جلو رانده می‌شود. حذف اصطکاک میان چرخ و ریل باعث شده سرعت آن به‌طور چشمگیری افزایش یابد و به سطحی برسد که برای قطارهای معمولی غیرقابل تصور است.
این قطار مسیر فرودگاه بین‌المللی پودونگ شانگهای را به ایستگاه لونگ‌یانگ در مرکز شهر متصل می‌کند. طول مسیر تنها حدود ۳۰ کیلومتر است، اما قطار آن را در مدت کمتر از ۸ دقیقه طی می‌کند. سرعت عملیاتی آن ۴۳۰ کیلومتر در ساعت است و همین ویژگی موجب شده مسافران با خرید بلیط قطار این مسیر بتوانند در کوتاه‌ترین زمان ممکن از فرودگاه به قلب شهر برسند. اگر مسافران این مسیر بخواهند سوار هلی‌کوپتر شوند و در مرکز شهر پیاده شوند، شاید زمان بیشتری نسبت به طی این مسیر با قطار تلف خواهند کرد!
پروژه شانگهای مگلوف نتیجه همکاری شرکت‌های چینی با شرکت‌های بزرگی از آلمان، شامل زیمنس و تیسان‌کروپ بود. هدف اصلی این طرح، نمایش توانایی چین در به‌کارگیری فناوری‌های پیشرفته و ایجاد الگویی برای توسعه خطوط مشابه در آینده بود. با وجود موفقیت‌های چشمگیر، هزینه ساخت و نگهداری بالا موجب شد که گسترش این فناوری در چین به کندی صورت گیرد. به همین دلیل، چین در شبکه ملی خود بیشتر بر قطارهای سریع‌السیر سنتی با سرعت ۳۰۰ تا ۳۵۰ کیلومتر در ساعت تمرکز کرده است.

Fuxing Hao CR400AF/BF (چین)

قطار Fuxing Hao CR400AF/BF نسل تازه‌ای از قطارهای سریع‌السیر چین است که در سال ۲۰۱۷ وارد بهره‌برداری شد. این قطار به‌طور کامل با فناوری بومی چین ساخته شده است. سرعت عملیاتی آن ۳۵۰ کیلومتر در ساعت است، اما در آزمایش‌ها توانسته به بیش از ۴۲۰ کیلومتر در ساعت برسد.
CR400AF با دماغه تیز و طراحی آیرودینامیک شناخته می‌شود، در حالی‌که CR400BF بدنه‌ای کمی کشیده‌تر دارد و برای کاهش مقاومت هوا در مسیرهای طولانی بهینه‌سازی شده است. هر دو نسخه مجهز به سیستم‌های کنترل پیشرفته، سیستم‌هایی برای صرفه‌جویی در انرژی و امکانات رفاهی پیشرفته و مدرن هستند.
این قطار عمدتا در مسیر پر رفت‌وآمد پکن به شانگهای فعالیت دارد؛ مسیری که روزانه صدها هزار مسافر را جابه‌جا می‌کند. زمان سفر بین دو شهر که پیش‌تر بیش از پنج ساعت بود، با این قطار به حدود چهار ساعت و نیم کاهش یافته است.

شینکانسن سری L0 (ژاپن)

قطار شینکانسن سری L0 یکی از پیشرفته‌ترین نمونه‌های فناوری مگلوف در جهان است که توسط شرکت JR Central ژاپن توسعه یافته است. این قطار در سال ۲۰۱۵ توانست رکورد جهانی سرعت روی ریل را با عدد ۶۰۳ کیلومتر در ساعت به نام خود ثبت کند. چنین رکوردی نشان‌دهنده توانایی مهندسی ژاپن در مرزهای بالاترین سرعت‌های زمینی است.
شینکانسن L0 از فناوری شناوری مغناطیسی بهره می‌برد؛ به این معنا که قطار بدون تماس مستقیم با ریل، بر روی میدان‌های مغناطیسی حرکت می‌کند. این موضوع اصطکاک را از بین می‌برد و امکان دستیابی به سرعت‌های بسیار بالا را فراهم می‌سازد. طراحی بدنه کشیده و دماغه بسیار بلند آن علاوه بر افزایش کارایی آیرودینامیک، به کاهش موج فشار در تونل‌ها کمک می‌کند؛ مشکلی که در سرعت‌های بالا بسیار مهم است.
قرار است این قطار در خط میان توکیو و ناگویا به کار گرفته شود. پیش‌بینی می‌شود زمان سفر این مسیر به کمتر از ۴۰ دقیقه کاهش یابد؛ در حالی‌که امروز این مسیر با قطارهای سریع‌السیر متداول بیش از ۹۰ دقیقه طول می‌کشد.

TGV (فرانسه)

قطار TGV یا Train à Grande Vitesse یکی از نمادهای مهندسی و پیشرفت حمل‌ونقل در فرانسه است. این پروژه در سال ۱۹۸۱ به‌صورت رسمی آغاز به کار کرد و توانست مفهوم قطار پرسرعت را برای همیشه در جهان تغییر دهد. نخستین خط آن مسیر پاریس تا لیون بود که با سرعت عملیاتی حدود ۲۶۰ کیلومتر در ساعت کار خود را شروع کرد. این موفقیت باعث شد شبکه TGV در سال‌های بعد به سراسر کشور و حتی فراتر از مرزهای فرانسه گسترش یابد.
TGV با طراحی دقیق بدنه و استفاده از فناوری‌های پیشرفته در سیستم تعلیق، آیرودینامیک و کنترل سرعت، توانست سرعت سفرهای زمینی را به سطح جدیدی برساند. در سال ۲۰۰۷، یکی از قطارهای آزمایشی این سیستم توانست به رکورد ۵۷۴.۸ کیلومتر در ساعت دست پیدا کند؛ رکوردی که هنوز هم بالاترین سرعت ثبت‌شده برای یک قطار چرخ‌دار روی ریل فولادی محسوب می‌شود.
موفقیت TGV تنها به عملکرد فنی آن محدود نشد. این قطار با کاهش قابل توجه زمان سفر بین شهرهای بزرگ، تحول اقتصادی و گردشگری چشمگیری در فرانسه ایجاد کرد. مسیرهایی مانند پاریس به مارسی، پاریس به لیون و پاریس به بروکسل امروزه از پررفت‌وآمدترین خطوط ریلی اروپا هستند.
TGV پایه‌گذار شبکه‌های پرسرعت در کشورهای دیگر نیز شد. بسیاری از قطارهای مدرن مانند ICE آلمان و AVE اسپانیا، بر اساس فناوری TGV طراحی و توسعه یافتند.

ICE 3 (آلمان)

قطار ICE 3 از نسل سوم قطارهای سریع‌السیر آلمان است که توسط شرکت دویچه‌بان و مجموعه‌هایی متشکل از زیمنس و بمباردیه طراحی شد. این قطار از سال ۲۰۰۰ وارد بهره‌برداری شد و سرعت عملیاتی آن به ۳۲۰ کیلومتر در ساعت می‌رسد. برخلاف مدل‌های قدیمی‌تر، ICE 3 فاقد لکوموتیو جداگانه است و موتورهای الکتریکی در زیر واگن‌ها توزیع شده‌اند؛ این ویژگی باعث توزیع یکنواخت نیرو و شتاب‌گیری سریع‌تر می‌شود.
طراحی داخلی ICE 3 با تمرکز بر آرامش و فضای باز انجام شده و کابین راننده دارای شیشه شفاف است تا مسافران بتوانند مسیر روبه‌رو را ببینند. این قطار در مسیرهای مهمی چون فرانکفورت به کلن و برلین به مونیخ فعالیت دارد و در برخی خطوط بین‌المللی مانند آلمان به هلند و آلمان به بلژیک نیز استفاده می‌شود.

AVE Class 103 / Velaro E (اسپانیا)

قطار AVE Class 103 که با نام Velaro E نیز شناخته می‌شود، سریع‌ترین قطار فعال در شبکه ریلی اسپانیا است. این قطار محصول شرکت آلمانی زیمنس بوده و بر اساس پلتفرم موفق Velaro ساخته شده است. از سال ۲۰۰۷ در مسیر مادرید به بارسلونا فعالیت خود را آغاز کرد و توانست زمان سفر بین دو شهر را از شش ساعت به حدود دو ساعت و نیم کاهش دهد.
سرعت عملیاتی Velaro E برابر با ۳۱۰ تا ۳۲۰ کیلومتر در ساعت است و در آزمایش‌ها رکورد ۴۰۳ کیلومتر در ساعت را ثبت کرده است. بدنه آیرودینامیک، سیستم ترمز بازتولیدی، تهویه هوشمند و طراحی صندلی‌های ارگونومیک، تجربه‌ای آرام و بی‌صدا برای مسافران فراهم می‌کند.
این قطار به سیستم سیگنالینگ اروپایی ERTMS مجهز است و می‌تواند بدون توقف در ایستگاه‌های بین‌مسیر حرکت کند. بهره‌وری بالای انرژی و توانایی حفظ سرعت در شیب‌های مختلف، آن را به یکی از کارآمدترین قطارهای قاره اروپا تبدیل کرده است.

Frecciarossa 1000 (ایتالیا)

قطار Frecciarossa 1000 که با نام ETR 1000 نیز شناخته می‌شود، پیشرفته‌ترین قطار پرسرعت ایتالیاست. این قطار نتیجه همکاری شرکت‌های Hitachi Rail Italy و Bombardier است و از سال ۲۰۱۵ وارد سرویس شد. سرعت عملیاتی آن ۳۰۰ کیلومتر در ساعت است و در آزمایش‌ها به ۳۹۴ کیلومتر در ساعت نیز رسیده است.
بدنه آیرودینامیک، مصرف انرژی بهینه و سیستم کنترل پیشرفته، Frecciarossa 1000 را به یکی از مدرن‌ترین قطارهای اروپایی تبدیل کرده است. طراحی داخلی آن با تمرکز بر آسایش و سکوت انجام شده و دارای چهار کلاس خدماتی است که استانداردی جدید در رفاه مسافران ایجاد کرده است.
این قطار در مسیرهای پررفت‌وآمدی مانند رم به میلان و ناپولی به فلورانس فعالیت دارد و توانسته رقابت مستقیم با خطوط هوایی داخلی ایجاد کند.

KTX-Sancheon و KTX-Eum (کره جنوبی)

قطارهای KTX-Sancheon و KTX-Eum نمایانگر پیشرفت کره جنوبی در فناوری ریلی و گسترش شبکه حمل‌ونقل پرسرعت این کشور هستند. KTX-Sancheon در سال ۲۰۱۰ معرفی شد و نخستین قطار پرسرعتی بود که به‌طور کامل توسط متخصصان کره‌ای طراحی و تولید شد. این قطار با سرعت عملیاتی ۳۰۰ کیلومتر در ساعت در مسیرهای سئول به بوسان و سئول به موکپو فعالیت می‌کند و زمان سفر میان این شهرها را به نصف کاهش داده است.
KTX-Eum نسل جدیدتر این خانواده است که در سال ۲۰۲۱ وارد سرویس شد. این مدل با هدف کاهش مصرف انرژی و سازگاری بیشتر با محیط‌زیست طراحی شده است. بدنه سبک‌تر، سامانه رانش الکتریکی مدرن و سطح نویز پایین از ویژگی‌های شاخص آن است. سرعت عملیاتی KTX-Eum نیز حدود ۲۶۰ کیلومتر در ساعت است و در خطوط تازه‌ساز کشور مانند چونگ‌چونگ به یئونگ‌جو حرکت می‌کند.

HSR 700T (تایوان)

قطار HSR 700T یکی از سریع‌ترین قطارهای فعال در شرق آسیا است. این قطار در سال ۲۰۰۷ وارد بهره‌برداری شد و بخشی از پروژه Taiwan High-Speed Rail به‌شمار می‌آید؛ طرحی ملی که با هدف اتصال شمال و جنوب جزیره در کوتاه‌ترین زمان ممکن اجرا شد.
HSR 700T بر پایه فناوری شینکانسن سری 700 ژاپن ساخته شده است، اما متناسب با شرایط اقلیمی و فنی تایوان تغییراتی در طراحی آن انجام شده است. سرعت عملیاتی این قطار ۳۰۰ کیلومتر در ساعت است و مسیر تایپه تا کائوهسیونگ را که پیش‌تر بیش از چهار ساعت طول می‌کشید، اکنون در حدود ۹۰ دقیقه طی می‌کند.

سیستم کنترل پیشرفته، بدنه آیرودینامیک و تجهیزات ایمنی ضدزلزله از ویژگی‌های برجسته HSR 700T است. علاوه بر این، طراحی داخلی با صندلی‌های پهن، فضای کافی برای بار و سطح صدای پایین، تجربه‌ای راحت و آرام برای مسافران فراهم می‌کند.

فناوری‌های به‌کاررفته در قطارهای پرسرعت

قطارهای سریع‌السیر حاصل ترکیب پیچیده‌ای از فناوری‌های مکانیکی، الکترونیکی و مهندسی پیشرفته هستند. هدف اصلی از به‌کارگیری این فناوری‌ها افزایش سرعت، ایمنی، پایداری و آسایش مسافران است. در ادامه مهم‌ترین فناوری‌هایی که در ساخت و عملکرد قطارهای پرسرعت نقش اساسی دارند بررسی می‌شود.

۱. سامانه رانش و موتورهای توزیع‌شده

یکی از اصلی‌ترین تفاوت‌های قطارهای پرسرعت با مدل‌های سنتی، حذف لکوموتیو مستقل است. در بسیاری از مدل‌های جدید مانند ICE 3 آلمان یا Fuxing Hao چین، موتورهای الکتریکی در زیر هر واگن نصب شده‌اند. این طراحی باعث توزیع یکنواخت نیرو، شتاب‌گیری سریع‌تر و کاهش فشار روی ریل می‌شود. علاوه بر این، قطار در صورت خرابی یک واحد، قادر است با توان باقیمانده مسیر خود را ادامه دهد که ایمنی عملیاتی را افزایش می‌دهد.

۲. فناوری شناوری مغناطیسی (Maglev)

در برخی از قطارهای فوق‌سریع مانند شانگهای مگلوف و شینکانسن L0 ژاپن، از فناوری مگلوف استفاده می‌شود. در این سیستم، قطار با استفاده از میدان‌های مغناطیسی قدرتمند از سطح ریل جدا می‌شود و بدون تماس فیزیکی حرکت می‌کند. این ویژگی اصطکاک مکانیکی را از بین می‌برد و امکان دستیابی به سرعت‌هایی فراتر از ۵۰۰ کیلومتر در ساعت را فراهم می‌کند. علاوه بر سرعت بالا، مگلوف صدای کمتری تولید می‌کند و نیاز به تعمیرات مکرر ندارد.

۳. طراحی آیرودینامیک بدنه

در سرعت‌های بالای ۳۰۰ کیلومتر در ساعت، مقاومت هوا به یکی از مهم‌ترین عوامل محدودکننده تبدیل می‌شود. به همین دلیل، طراحی بدنه قطارها به‌صورت دقیق و بر اساس اصول آیرودینامیک انجام می‌گیرد. شکل دماغه‌های کشیده در مدل‌هایی مانند Frecciarossa 1000 و شینکانسن سری L0 برای کاهش فشار هوا هنگام ورود و خروج از تونل‌ها طراحی شده است. همچنین درزهای بدنه با دقت بالا بسته می‌شوند تا جریان هوا به‌صورت روان از سطح قطار عبور کند.

۴. سیستم‌های سیگنالینگ و کنترل دیجیتال

در قطارهای سریع‌السیر، مشاهده علائم کنار ریل توسط راننده ممکن نیست. برای همین از سامانه‌های پیشرفته‌ای مانند ETCS) European Train Control System) یا ERTMS در اروپا و سیستم‌های بومی در ژاپن و چین استفاده می‌شود. این فناوری‌ها اطلاعات مسیر، سرعت مجاز، وضعیت خطوط و فاصله قطارها را به‌صورت لحظه‌ای در کابین نمایش می‌دهند. در برخی موارد کنترل سرعت و ترمز به‌صورت خودکار انجام می‌شود تا احتمال خطای انسانی به حداقل برسد.

۵. زیرساخت و خطوط ویژه

خطوط ویژه قطارهای پرسرعت با ریل‌های فولادی سنگین‌تر، تراورس بتنی و روسازی دال (Slab Track) ساخته می‌شوند تا پایداری در سرعت‌های بالا حفظ شود. شعاع قوس‌ها بسیار بزرگ‌تر از خطوط معمولی است تا قطار بتواند بدون تکان شدید مسیر را طی کند. در پل‌ها و تونل‌ها نیز از فناوری‌های ضد لرزش و مصالح مقاوم در برابر تغییرات دما استفاده می‌شود.

۶. ترمز بازتولیدی و ایمنی پیشرفته

برای توقف امن در سرعت‌های بالا، از سیستم ترکیبی شامل ترمز دیسکی، الکتریکی بازتولیدی و مغناطیسی استفاده می‌شود. در حالت بازتولیدی، انرژی ترمز به شبکه برق بازگردانده می‌شود که مصرف انرژی را به میزان قابل توجهی کاهش می‌دهد. همچنین سیستم‌های نظارت خودکار بر دما، لرزش و وضعیت چرخ‌ها نقش مهمی در پیشگیری از حوادث دارند.

۷. فناوری‌های رفاهی و محیطی

قطارهای پرسرعت علاوه بر عملکرد فنی، به راحتی و آرامش مسافران نیز توجه ویژه‌ای دارند. کابین‌های ضد صدا، کنترل خودکار دما و فشار، اینترنت پرسرعت، نمایشگرهای اطلاعاتی و سیستم تعلیق فعال از جمله امکاناتی هستند که تجربه سفر را به سطحی مشابه با پروازهای لوکس می‌رسانند.

سرعت‌های ثبت‌شده و رکوردهای جهانی

رقابت بر سر دستیابی به بالاترین سرعت، از آغاز عصر قطارهای سریع‌السیر تا امروز، بخش مهمی از تاریخ این صنعت بوده است. هر کشور تلاش کرده با ترکیب فناوری‌های نو و طراحی‌های خلاقانه، رکورد تازه‌ای در سرعت زمینی ثبت کند. این رکوردها نشان‌دهنده پیشرفت مهندسی و گسترش مرزهای فنی در حمل‌ونقل ریلی هستند.

رکوردهای اولیه در قرن بیستم

اولین رکوردهای سرعت ریلی به دهه ۱۹۵۰ بازمی‌گردد. در سال ۱۹۵۵، قطار آزمایشی شرکت SNCF فرانسه توانست به سرعت ۳۳۱ کیلومتر در ساعت برسد؛ رکوردی که زمینه‌ساز ظهور TGV در دهه‌های بعد شد. در همان دوران، آلمان نیز آزمایش‌هایی با قطارهای دیزلی و برقی انجام داد و به سرعت‌های بالای ۲۵۰ کیلومتر در ساعت دست یافت.

TGV

قطار TGV فرانسه یکی از مهم‌ترین رکوردداران تاریخ است. در سال ۱۹۹۰، نسخه‌ای آزمایشی از این قطار به سرعت ۵۱۵.۳ کیلومتر در ساعت رسید. اما نقطه اوج در سال ۲۰۰۷ رقم خورد، زمانی که قطار TGV V150 با ترکیب فناوری تقویت‌شده و ریل‌های ویژه توانست به سرعت ۵۷۴.۸ کیلومتر در ساعت دست پیدا کند. این عدد هنوز هم بالاترین سرعت ثبت‌شده برای یک قطار چرخ‌دار روی ریل فولادی در جهان است.

ژاپن

ژاپن از دهه ۱۹۷۰ تحقیقات خود را بر روی فناوری شناوری مغناطیسی (Maglev) آغاز کرد. نتیجه این تلاش‌ها، قطار شینکانسن سری L0 بود که در سال ۲۰۱۵ به سرعت ۶۰۳ کیلومتر در ساعت رسید. این رکورد، بالاترین سرعت ثبت‌شده برای هر نوع قطار در جهان محسوب می‌شود. با وجود آنکه این قطار هنوز به‌صورت تجاری در حال آزمایش است، برنامه‌ریزی شده تا در مسیر توکیو به ناگویا به کار گرفته شود.

چین

چین در دهه‌های اخیر به مرکز اصلی قطارهای سریع‌السیر جهان تبدیل شده است. قطار شانگهای مگلوف با سرعت ۴۳۰ کیلومتر در ساعت سریع‌ترین قطار تجاری فعال جهان است. در کنار آن، قطارهای سری Fuxing Hao CR400 نیز در شبکه سراسری چین با سرعت عملیاتی ۳۵۰ کیلومتر در ساعت حرکت می‌کنند و رکورد پایداری در سرعت بالا را در بهره‌برداری روزانه دارند.

سایر رکوردهای قابل توجه

در اسپانیا، قطار Velaro E توانسته به سرعت ۴۰۳ کیلومتر در ساعت برسد، در حالی که ایتالیا با Frecciarossa 1000 رکورد ۳۹۴ کیلومتر در ساعت را ثبت کرده است. در آلمان نیز ICE 3 در آزمایش‌ها تا ۳۳۰ کیلومتر در ساعت شتاب گرفته است.

جدول رکوردهای سرعت قطارها در یک نگاه (آخرین آمار)

مزایا و معایب استفاده از قطارهای سریع‌السیر

قطارهای سریع‌السیر یکی از مهم‌ترین دستاوردهای صنعت حمل‌ونقل مدرن هستند که توانسته‌اند سفرهای زمینی را دگرگون کنند. این وسایل نقلیه با وجود تمام مزایایی که دارند، خالی از چالش نیستند. در ادامه، نگاهی جامع به جنبه‌های مثبت و منفی استفاده از قطارهای پرسرعت خواهیم داشت.

مزایا

۱. کاهش چشمگیر زمان سفر

بزرگ‌ترین مزیت قطارهای سریع‌السیر، کاهش زمان جابه‌جایی میان شهرهای بزرگ است. قطارهایی مانند TGV فرانسه و Fuxing Hao چین فاصله‌های چندصد کیلومتری را در کمتر از چند ساعت طی می‌کنند و عملاً جایگزینی کارآمد برای سفرهای هوایی کوتاه‌مسافت شده‌اند.

۲. دقت و نظم در زمان‌بندی

برخلاف هواپیماها که تحت تأثیر شرایط جوی قرار می‌گیرند، قطارهای سریع‌السیر معمولاً با تأخیر بسیار کمی حرکت می‌کنند. این نظم زمانی، آن‌ها را برای سفرهای تجاری و کاری به گزینه‌ای قابل اعتماد تبدیل کرده است.

۳. صرفه‌جویی در انرژی و کاهش آلودگی

قطارهای پرسرعت با استفاده از انرژی الکتریکی، آلایندگی بسیار کمتری نسبت به خودروها و هواپیماها دارند. برخی از مدل‌های جدید مانند KTX-Eum در کره جنوبی از سیستم ترمز بازتولیدی بهره می‌برند که بخشی از انرژی مصرف‌شده را دوباره به شبکه بازمی‌گرداند.

۴. رفاه و آسایش مسافران

فضای باز کابین، صندلی‌های راحت، امکان حرکت در طول واگن و سرویس‌های دیجیتال باعث شده سفر با قطار پرسرعت تجربه‌ای آرام‌تر از پرواز باشد. قطارهای مدرن مانند Frecciarossa 1000 ایتالیا از نظر طراحی داخلی با استانداردهای کلاس لوکس هوایی رقابت می‌کنند.

۵. توسعه اقتصادی و گردشگری

ایجاد خطوط سریع‌السیر باعث رشد اقتصادی در شهرهای میانی مسیر می‌شود. دسترسی آسان‌تر به مراکز صنعتی و گردشگری، جذب سرمایه و اشتغال‌زایی از پیامدهای مستقیم این پروژه‌هاست. چین و ژاپن نمونه‌های روشن این تأثیر هستند.

معایب

۱. هزینه ساخت و نگهداری بالا

یکی از چالش‌های اصلی قطارهای پرسرعت، هزینه بسیار زیاد احداث خطوط اختصاصی و زیرساخت‌های فنی است. ساخت هر کیلومتر مسیر مخصوص سرعت بالا چندین برابر خطوط معمولی هزینه دارد. علاوه بر این، نگهداری دائمی خطوط و واگن‌ها نیز هزینه‌بر است.

۲. محدودیت در مسیرها

قطارهای پرسرعت تنها روی خطوط خاصی که طراحی مهندسی ویژه دارند قابل استفاده‌اند. به همین دلیل، شبکه آن‌ها به‌سختی گسترش می‌یابد و اتصال شهرهای کوچک به چنین مسیرهایی اقتصادی نیست.

۳. تأثیر زیست‌محیطی در مرحله ساخت

اگرچه در زمان بهره‌برداری آلودگی کمی ایجاد می‌کنند، اما مراحل ساخت خطوط جدید می‌تواند باعث تخریب زیستگاه‌ها و تغییر اکوسیستم‌های محلی شود. این مسئله به‌ویژه در کشورهایی با طبیعت حساس، دغدغه مهمی است.

۴. وابستگی به تقاضای بالا

برای بازگشت سرمایه در پروژه‌های عظیم ریلی، لازم است میزان استفاده از خطوط بسیار زیاد باشد. در کشورهایی که تراکم جمعیت پایین‌تر است، توجیه اقتصادی این نوع پروژه‌ها دشوارتر می‌شود.

آینده قطارهای پرسرعت و فناوری‌های نوین

جهان در آستانه تحولی تازه در صنعت حمل‌ونقل ریلی قرار دارد. قطارهای سریع‌السیر که تا امروز مرزهای سرعت را تا بیش از ۶۰۰ کیلومتر در ساعت گسترش داده‌اند، در آینده نه‌چندان دور به فناوری‌هایی مجهز خواهند شد که سفرهای زمینی را از همیشه سریع‌تر، ایمن‌تر و سازگارتر با محیط‌زیست می‌کند. آینده این صنعت بر سه محور اصلی بنا شده است: سرعت، پایداری و هوشمندی.

۱. گسترش فناوری مگلوف و نسل‌های فراتر از آن

فناوری شناوری مغناطیسی یا Maglev هنوز در ابتدای مسیر تجاری‌سازی گسترده قرار دارد. نمونه‌هایی مانند شینکانسن سری L0 ژاپن و شانگهای مگلوف چین نشان داده‌اند که رسیدن به سرعت‌های بالای ۶۰۰ کیلومتر در ساعت امکان‌پذیر است.
در آینده، نسل‌های جدید مگلوف با میدان‌های مغناطیسی پایدارتر و سیستم‌های کنترل دقیق‌تر طراحی خواهند شد تا هزینه ساخت کاهش یابد و قابلیت استفاده در مسیرهای طولانی فراهم شود. چین هم‌اکنون در حال ساخت خطوط جدید مگلوف میان شهرهای بزرگ مانند شانگهای و پکن است و پیش‌بینی می‌شود تا پایان دهه ۲۰۳۰ این فناوری در چند کشور دیگر نیز به‌صورت عملیاتی راه‌اندازی شود.

۲. هایپرلوپ؛ مرز تازه سفرهای زمینی

یکی از جاه‌طلبانه‌ترین ایده‌ها در حمل‌ونقل آینده، سیستم هایپرلوپ (Hyperloop) است؛ فناوری‌ای که بر پایه حرکت کپسول‌های مغناطیسی در لوله‌های خلا طراحی شده است. در این روش، مقاومت هوا تقریباً به صفر می‌رسد و سرعت نظری بیش از ۱۰۰۰ کیلومتر در ساعت قابل دستیابی است.
شرکت‌هایی مانند Virgin Hyperloop و Elon Musk’s Boring Company در حال توسعه نمونه‌های آزمایشی هستند. هرچند هنوز چالش‌هایی چون هزینه ساخت، ایمنی و مقررات مانع بهره‌برداری تجاری شده‌اند، اما بسیاری از کارشناسان این فناوری را ادامه منطقی مسیر قطارهای پرسرعت می‌دانند.

۳. استفاده از هوش مصنوعی و داده‌های بزرگ

قطارهای نسل آینده از هوش مصنوعی برای کنترل مسیر، تشخیص خطا، تنظیم سرعت و مدیریت مصرف انرژی استفاده خواهند کرد. سامانه‌های هوشمند می‌توانند شرایط جوی، ترافیک خطوط و نیازهای مسافران را در لحظه تحلیل کرده و بهترین تصمیم را اتخاذ کنند. این فناوری در برخی شبکه‌های جدید اروپا و چین در مرحله آزمایش قرار دارد.

۴. انرژی پاک و پایداری زیست‌محیطی

در راستای کاهش اثرات کربنی، بسیاری از تولیدکنندگان در حال توسعه قطارهایی با سوخت هیدروژنی یا باتری‌های فوق‌ظرفیت هستند. نمونه‌های اولیه این فناوری در آلمان و ژاپن با موفقیت آزمایش شده‌اند. استفاده از انرژی خورشیدی برای تغذیه ایستگاه‌ها و خطوط نیز بخشی از برنامه‌های آینده است.

۵. طراحی ماژولار و تجربه مسافری نوین

قطارهای آینده با طراحی ماژولار ساخته خواهند شد؛ به‌گونه‌ای که واگن‌ها بسته به تعداد مسافر یا نوع سفر (تجاری، خانوادگی، باری سبک) قابل تنظیم باشند. امکاناتی مانند اینترنت 6G، نمایشگرهای پانورامیک، صندلی‌های هوشمند و کابین‌های ساکت‌تر بخشی از تجربه لوکس سفرهای نسل بعد خواهد بود.

بیشتر بخوانید: راهنمای جامع سفر با قطار به خارج از کشور برای ایرانی ها

سوالات متداول

چرا سریع‌ترین قطارهای جهان اهمیت دارند؟

زیرا نشان‌دهنده پیشرفت فناوری حمل‌ونقل و توان مهندسی کشورها هستند. این قطارها با کاهش زمان سفر، افزایش ایمنی و کاهش آلودگی، نقش مهمی در توسعه اقتصادی و جابه‌جایی میلیون‌ها مسافر دارند.

سریع‌ترین قطارهای ایران کدامند و چه جایگاه جهانی دارند؟

در ایران قطارهای سریع‌السیر واقعی وجود ندارد، اما سریع‌ترین قطار موجود، قطار پردیس (معروف به قطار تندرو) است که حداکثر سرعت آن حدود ۱۶۰ تا ۲۰۰ کیلومتر در ساعت است. این سرعت در مقایسه با قطارهای پرسرعت جهانی (۳۰۰ تا ۴۳۰ کیلومتر در ساعت) بسیار پایین‌تر است، بنابراین ایران هنوز وارد فهرست کشورهای دارای قطار سریع‌السیر نشده است.