سوغات قم

قم یکی از شهرهای مذهبی مهم ایران است که به دلیل وجود بارگاه حضرت معصومه(س) هرساله افراد زیادی را از اقصی نقاط کشور به خود جذب می‌کند. علاوه بر این، شهر قم در شاهراه استان های جنوبی ایران با استان های شمال قرار گرفته است. از این رو رهگذران زیادی ممکن است در طول مسیر خود در این شهر اقامت کنند و در مراکز خرید آن به دنبال سوغات قم باشند.

 از مکان های بسیار ارزشمند قم می‌توان به کوه خضر و جمکران نیز اشاره کرد که توریست های بسیاری را به سمت این شهر می‌کشاند. البته از دریاچه های نمک و غارهای این شهر هم نمی‌شود غافل شد. از این رو سوغاتی های قم در همه جای دنیا دارای ارزش هستند و نظر بسیاری را به خود جلب می‌کنند. بسیاری از افراد سوغاتی محبوب این شهر یعنی سوهان را به عنوان سوغات اصلی قم می‌شناسند و احتمالاً تاکنون آن را تست کرده‌اند. اما سوغات قم تنها به خوراکی های آن ختم نمی‌شود. بلکه این شهر یکی از قطب های بزرگ تولید صنایع دستی در ایران نیز محسوب می شود. قم بزرگ ترین تولید کننده فرش ابریشمی به شمار می‌رود و بیشترین صادرات فرش ایران را به سایر کشورها دارد.در این مطلب به طور کامل این محصولات توضیح داده شده‌اند.

انواع سوغات قم

شهر قم از لحاظ تنوع محصولات سوغاتی به دو دسته تقسیم می‌شود:

خوراکی ها:

۱)سوهان: این محصول نوعی حلوا و شیرینی سنتی ایرانی است که از آرد جوانه گندم تهیه می‌شود. دیگر مواد تشکیل دهنده سوهان عبارتند از: آرد سفید، شکر، روغن حیوانی، زعفران، کره، بادام، پسته، گلاب، عسل، هل. البته زعفران هم جزء مهمترین پارامترها در مرغوبیت سوهان است.

تاریخچه این شیرینی به عنوان اصلی ترین سوغات قم به زمان قاجار بر می‌گردد. گفته شده برای افتتاح صحن عقیق بارگاه حضرت معصومه(ع) قرار بوده که ناصرالدین شاه حضور پیدا کند؛ اما ایشان به جای خود رئیس ایل قاجار را می‌فرستد. در آداب و رسوم ایرانی بزرگان شهر هدایایی را جهت احترام پیشکش می‌کردند از این رو ملا ابراهیم شماعی نوعی حلوا که به آن شکر بیشتری اضافه کرده بود را به ایشان هدیه کرد. رئیس قاجار قسمتی از این محصول را برای شاه برد. بعد از آن سوهان شیرینی مخصوص اشراف و بزرگان شناخته شد. هم اکنون در قم انواع مختلفی از سوهان تولید می‌شود که با ذائقه همه افراد تطابق دارد. سوهان از نظر داشتن ویتامین B و E، پروتئین و داشتن قند طبیعی برای ذخیره سازی در ماهیچه ها بسیار بااهمیت به نظر می‌رسد.

امروزه سوهان در انواع و شکل های متنوعی مانند گزی، عسلی، کنجدی، سنتی، لقمه‌ای، حبه ای، حلوایی، بادامی، آجیلی، کره‌ای و سوهان گل تولید می‌شود. سوهان گل اصیل ترین نوع سوهان است که با دست و به روش سنتی آماده می‌شود. این سوهان ها معمولاً به شکل گرد تولید می‌شوند و بیشتر زائران آن را به ‌عنوان سوغاتی خریداری می‌کنند.

یک سوهان مرغوب را به وسیله ویژگی های زیر می توان تشخیص داد:

• سوهان نباید به دندان بچسبد.
• زیاد سفت نباشد.
• خرد و شکسته نشده باشد.
• طعم و بوی آن مرغوبیت داشته و اصیل باشد.
  

۲)حلوا: در ایران شهرهای مختلفی حلوای مخصوص به خود را دارند. حلوای سنتی شهر قم حلوای شاهدانه، کنجدی و ارده است. این محصول به دلیل انرژی بالایی که دارد برای صبحانه بسیار مناسب است. خوردن ارده به افراد کم توان، سالخوردگان و کودکان توصیه می شود.

۳)نان کسمه: کسمه یکی از لذیذترین شیرینی های قم است که در تنورهای خانگی طبخ می‌شود. کسمه را از آرد، تخم مرغ، زردچوبه، زعفران و شیره یا شکر تهیه می‌کنند. روی آن کنجد می پاشند و به دلیل کم شیرین بودن، طرفداران بسیاری دارد.

۴) قنبید: نوعی کلم است که در روستاهای قم کشت می‌شود. این محصول بیشتر شبیه سیب زمینی است و شباهت زیادی به کلم های معمول ندارد. به دلیل شوری آب قم، این کلم به صورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد زیرا با دفع نمک به بهبود وضعیت کلیه ها کمک می‌کند. مردمان قم با قنبید آبگوشت و آش درست می‌کنند.  به دلیل ماندگاری بالای این محصول، می توانید با هر وسیله ای آن را به مقصد ببرید و خراب نمی شود.

صنایع ‌دستی شهر قم

صنایع دستی هر منطقه، توجه گردشگران زیادی را به خود جلب می کند. بسیاری از گردشگرانی که از خارج از کشور به ایران می‌آیند، خواستار تهیه فرش های ایرانی هستند. در قم صنایع دستی منحصر به فردی وجود دارد که در سایر شهرها کمتر دیده می‌شود. در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم.

     قالی دست بافت

• این قالی ها از نظر نوع بافت، رنگ، الیاف و پرز ترکیبی از همه سبک های ایرانی هستند. جنس این فرش ها بیشتر از ابریشم، کرک و پشم است و از لحاظ تار و پود به دو نوع گل ابریشم و چله ابریشم تقسیم می‌شوند. طرح های قالی های قم جوشقانی، شکارگاه، لچک، ترنج، بندی خشتی و شاه عباسی هستند که مردم ایران آن ها را به خوبی می‌شناسند. از زمان های قدیم فرش قم در ۱۶ رنگ اصلی تولید می شده است. از جمله این رنگ ها می توان به لاکی، نخودی، طلایی، مسی، آبی، قهوه ای، سرمه ای و کرم اشاره کرد. اخیراً در برخی کارگاه های قالیبافی این شهر، این تنوع رنگی به ۴۰ رنگ نیز افزایش پیدا کرده که فرش های بینظیری را تولید می کنند. برخی از این رنگ های جدید عبارتند از: طوسی، فیروزه ای، زیتونی، پوست پیازی، سدری و دارچینی. علاوه بر تنوع رنگ، فرش قم بافتی بسیار با کیفیت داشته و بافندگان با دقت و سلیقه آن را می بافند. همچنین پرداخته استادانه هم یکی دیگر از عوامل کیفیت و زیبایی این هنر اصیل ایرانی می باشد.

     معرق کاری

• معرق یکی از هنرهای قدیمی است که روی پوست، کاشی و چوب صورت می‌گیرد. انواع معرق را در ساخت میز، صندلی و وسایل تزیینی استفاده می‌کنند. در معرق چوب، طرح سنتی را ایجاد کرده، با چکش و قلم جای آن را خالی کرده، سپس با چوب رنگی، سرامیکی، صدفی و فلزی پر می‌کنند و تابلویی بی‌نظیر را پدید می‌آورند. معرق کاری هنری بسیار ظریف است که انجام آن دقت زیادی را می طلبد. این هنر زیبا در جهان شناخته شده است و به عنوان سوغات و هدیه ای ارزشمند به حساب می آید.

      مروابافی

• از دیگر صنایع دستی شهر قم به مروابافی می‌توان اشاره کرد که شکلی از حصیربافی است و ترکه آن از مروا به دست می‌آید. مروا را پس از تمیز کردن در آب جوش قرار داده؛ سپس لایه رویی‌اش را گرفته و آن را به شکل سبد، صندلی و ظروف مختلف در می‌آورند. مروا در سالیان جدید در قم رواج پیدا کرده و پیشینه تاریخی ندارد.

       هفت سنگ

• یکی از صنایع دستی قم که از لحاظ اجرای کار نسبت به معرق سرعت بالاتری دارد. افراد زیادی در شهر قم مشغول به ایجاد طرح هایی متنوع روی شیشه، سفال، چرم، چوب و چینی هستند که می‌توان این آثار را در قسمت های مختلف قم پیدا کرد. طرح های مورد علاقه این هنرمندان منظره، گل، جانوران، شکارگاه و نقوش ختایی بوده و رنگ های مورد استفاده در آن سفید، فیروزه‌ای، لاجوردی، قرمز، قهوه‌ای، زرد، سبز، طلایی، مشکی و حنایی بر پایه پخت متفاوت هستند. قیمت این محصولات در مقایسه با تولیدات معرق نسبتاً ارزان تر است.

      انگشتر سازی

• از زمان های دور، صنعت ساخت انگشتر در شهرهای زیارتی رونق خاصی داشته است. خرید انگشتر به عنوان سوغات و یادگاری جزء لاینفک سفرهای زیارتی است و تا سالیان سال خاطره این سفرها را زنده نگه می دارد. انگشترها به دلیل ارزشی که دارند و حجم کمی که اشغال می کنند، انتخاب خوبی به عنوان سوغات هستند. در قم نیز کارگاه های متعدد ساخت انگشتر وجود دارد. انگشترهایی که با پایه هایی عمدتاً از جنس نقره ساخته می شوند و  به وسیله سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی مانند فیروزه، عقیق، زمرد و.. تزیین می شوند.

       خرمهره سازی

• خرمهره یکی از معروف ترین صنایع دستی شهر قم است که از گذشته تاکنون برجای مانده است. خرمهره سنگ های فیروزه‌ای یا آبی رنگ هستند که کاربرد دفع چشم زخم را دارند. دلیل استفاده از رنگ آبی، آرامش‌بخش بودن آن است و همچنین به اعتقاد گذشتگان این رنگ دفع کننده انرژی های منفی است. ساخت خرمهره به ۵۰۰۰ سال پیش و دوران هخامنشیان باز می‌گردد. در حال حاضر قم تنها تولید کننده خرمهره است. این هنر در کتاب موزه نیویورک با عنوان Qom technique  معرفی گردیده است. این سنگ پس از تولید توسط یکی از شاهزادگان به کشور مصر هدیه شد.

       تسبیح، مهر و سجاده

• علاوه بر موارد ذکر شده، مسافران شهر قم می توانند انواع تسبیح، مهر و سجاده و جانمازهای زیبا و متنوع را به عنوان سوغات خریداری کنند. اطراف حرم حضرت معصومه(س) و همچنین اطراف هتل ها مکان های مناسبی برای یافتن این محصولات با تنوع زیاد می باشد. بیشتر سجاده ها از پارچه هایی با طرح ترمه دوخته می شوند که بسیار اصیل و زیبا هستند.

کلام پایانی

شهر قم در درجه اول به دلیل وجود دو بارگاه ملکوتی حضرت معصومه(ع) و مسجد جمکران از ارزش بالایی برخوردار است. در وهله دوم صنایع دستی شهر قم و شیرینی سوغات قم این شهر را به یک مقصد گردشگری تبدیل کرده است. محصولات قم را می‌توان به سوهان، حلوا، نان کسمه و قنبید دسته بندی کرد. سوهان قم دارای تنوع زیادی است و با هر ذائقه‌ای مطابقت دارد. از صنایع دستی این شهر به قالی بافی بی‌نظیر آن، مروا بافی و هنر معرق کاری می‌توان اشاره کرد. هرساله افراد زیادی پس از دیدار از این شهر، سوغاتی های قم را همراه با خود به شهرشان می‌برند. مسافران با گشتن در بازارهای این شهر می توانند با انواع سوغات آن آشنا شوند.