مشاهیر مشهد و بزرگان این شهر را بشناسید

کشورعزیزمان ایران درطول تاریخ، همواره مهد پرورش بزرگان و نام آوران بسیاری بوده است. این بزرگوران در شهرهای مختلف ایران به دنیا آمده‌اند و عمر پربرکتشان را در راه ترقی علم، هنر و فرهنگ این سرزمین سپری کردند. استان خراسان رضوی و شهر مشهد زادگاه بسیاری از این مشاهیر است. 

چند تن از مشاهیر خراسان رضوی که درادامه به معرفی آن‌ها می‌پردازیم عبارت‌اند از:

• ابوالقاسم فردوسی
• شیخ طوسی
• ادیب نیشابوری
• جابربن حیان
• ملک‌الشعرای بهار
• مهدی اخوان ثالث

ابوالقاسم فردوسی

از شخصیت‌های معروف شعر و ادب فارسی، شاعر بلند آوازه ایرانی و سراینده شاهنامه معروف، حکیم ابوالقاسم فردوسی است. تاریخ تولد او را سال ۳۱۹ عنوان کرده‌اند. فردوسی در روستای پاژ که از توابع شهر طوس است به دنیا آمد. نام اصلی فردوسی در بعضی منابع ابوالقاسم حسن پور علی طوسی نوشته شده است و در برخی منابع دیگر ابوالقاسم حسن منصور بن محمد بن اسحاق شرفشاه. گفته شده شاید تخلص فردوسی را سلطان محمود غزنوی در دیداری که با او داشته، به وی نسبت داده است. پدر فردوسی ابومنصور نام داشته و از کشاورزان بزرگ خراسان بوده است. مادر او هم گردویه زهرا یکی از دختران شاهزاده ای مازندرانی به نام اسپهبدان بوده است. فردوسی به جز خودش سه خواهر تنی هم داشته است.

شاهنامه حاصل سی سال تلاش حکیم فردوسی برای سرودن این شاهکار ادبیات کهن پارسی است. این شاعر بزرگ از کودکی علاقه زیادی به داستان‌های گذشته ایران داشته و با جستجوی فراوان، کتاب‌هایی از ایران کهن را به دست آورده است که گفته می‌شود شاهنامه بر اساس اطلاعات همین داستان‌ها و افسانه‌ها سروده است. شاهنامه بالغ بر ۵۰ هزار بیت دارد که از سال ۳۷۰ یا ۳۷۱ فردوسی سرودن آن را آغاز کرد.

تاریخ وفات این شاعر بزرگ‌ سال ۴۱۱هجری قمری عنوان شده و بنابرگفته ها به دلیل اینکه فردوسی شیعه بوده است، اجازه دفن وی را در قبرستان مسلمانان ندادند و درنهایت جسد وی را در باغ شخصی‌اش در نزدیکی روستای محل تولدش در اطراف مشهد دفن کردند.

آرامگاه این شاعر بزرگ در طوس مشهد سالانه میزبان مسافران زیادی است که پس از زیارت امام هشتم، این مکان را به عنوان یکی از اصلی‌ترین گزینه‌های گردشگری خود در مشهد انتخاب می‌کنند.

شیخ طوسی

از مجتهدین به نام جهان تشیع، که کتب فراوان و مهم زیادی از خود به جای گذاشته است، ابوجعفرمحمدبن حسن طوسی ملقب به شیخ طوسی یا شیخ طائفه است. ایشان در رمضان سال ۳۸۵هجری قمری در شهر طوس به دنیا آمده‌اند. وی از مهم‌ترین شخصیت‌های معروف مشهد محسوب می‌شود.

این عالم برجسته در سن بیست وسه سالگی به عراق مهاجرت و تا آخر عمر در آنجا زندگی کردند. شیخ طوسی در محضر استادان بزرگی چون سید مرتضی علم الهدی و شیخ  مفید بوده‌اند و پس از فوت استادشان سید علم الهدی، به عنوان مرجع فتوایی و علمی شیعه معرفی شدند.

این عالم گران‌قدر مؤسس حوزه علمیه نجف است و کتاب معروف التبیان که در تفسیر قرآن کریم نوشته شده از تألیفات مهم ایشان است. همچنین دو کتاب از چهارکتاب اربعه شیعه توسط شیخ طوسی نوشته شده است. کتب اربعه شیعه مجموعه کتاب‌های حدیث است که از مهم‌ترین منابع حدیث شیعه شناخته می‌شود. ایشان در طول عمر با برکتشان شاگردان زیادی تربیت‌کرده‌اند.

شیخ طوسی در سال ۴۶۰هجری قمری از دنیا رفتند. ایشان وصیت کردند که در منزل شخصی خود دفن شوند و آنجا به مسجد تبدیل شود. هم ‌اکنون این مکان در نزدیکی حرم امام علی (ع) قرارداد و به مسجد شیخ طوسی معروف است.

ادیب نیشابوری

از دیگر مشاهیر استان خراسان رضوی عبدالجواد بجنگردی معروف به ادیب نیشابوری است. ایشان در سال ۱۲۸۱ هجری قمری در روستای بیژن گرد از توابع نیشابور به دنیا آمدند. ادیب نیشابوری به سبک‌های قرآنی، خراسانی و عراقی شعر می‌گفتند و بنیان‌گذار انجمن ادبی خراسان می‌باشند.

البته گفته ‌شده ایشان را می توان به عنوان یکی از اساتید بزرگ نیز معرفی کرد، زیرا سال‌ها در مشهد به تدریس ادبیات، فلسفه و منطق پرداخته و تسلط ایشان به ادبیات عربی و فارسی باعث شده شاگردان بسیاری در محضرشان پرورش یابند. ادیب نیشابوری در سال ۱۳۴۴هجری قمری درگذشت و در جوار حرم امام رضا(ع) به خاک سپرده شد. از جمله شاگردان شناخته شده ادیب نیشابوری می توان به ملک‌الشعرای بهار، بدیع ‌الزمان فروزانفر، محمدتقی ادیب نیشابوری(ادیب ثانی)، محمد پروین گنابادی، ادیب بجنوردی، محمدتقی مدرس رضوی، محمود فرخ، محمد امین ادیب طوسی، مجدالعُلی بوستان و سید جلال‌الدین تهرانی اشاره کرد.

همان طورکه دقت کردید محل تولد بزرگان مشهد که تاکنون معرفی کردیم طوس بوده است؛ زیرا طوس درگذشته یکی از چهار شهر مهم خراسان محسوب می‌شده است.

خواجه نصیر الدین طوسی

ابوجعفر نصیر الدین محمد مشهور به خواجه نصیر طوسی حکیم، شاعر، فیلسوف و ریاضیدان بود و در طوس به دنیا آمد. خواجه نصیر تحصیلات خود را در مشهد به پایان رساند و برای کسب درجه اجتهاد به نیشابور رفت. پس از آن لقب استاد البشر را به او دادند. خواجه نصیرالدین طوسی سیاستمداری لایق بود که حتی به سمت مشاور اعظم هلاکوخان نیز نائل آمد. ایجاد رصدخانه مراغه و زیج ایلخانی از اقدامات مهم او بوده و در طول عمر خود شاگردانی چون جمال الدین حسن علامه حلی، قطب الدین محمود شیرازی و… را تربیت کرده است.

جابربن حیان

ابوموسی جابربن حیان، پدر علم شیمی در سال ۱۰۰ هجری شمسی در طوس به دنیا آمده است. علاقه جابر به خواندن دست نوشته‌های پدر داروسازش باعث شد تا برای کسب مهارت بیشتر در این زمینه به کوفه، که در آن زمان مرکز علمی جهان شناخته‌شده بود، مهاجرت کند. در آنجا بود که توانست افتخار شاگردی امام جعفر صادق (ع) را نصیب خود کند.

از جمله خدمات جابربن حیان به علم شیمی می‌توان ساخت ابزارهای آزمایشگاهی و کشف چندین عنصر شیمیایی را نام برد. تاریخ وفات جابربن حیان در حدود سال ۱۹۴ هجری شمسی نوشته شده است. به دلیل خدماتی که جابر بر حیان به علم شیمی کرده است، لقب “پدر علم شیمی” را به داده اند. جابر بر حیان در دوران زندگی خود در زمینه های کیمیاگری، پزشکی، نجوم، اخترشناسی، فیزیک و فلسفه تحقیقات و دستاوردهای بسیاری مهمی داشته است.

ملک الشعرای بهار

محمد تقی بهار در سال ۱۲۶۵ در شهر مشهد به دنیا آمد. ایشان را به نام ملک الشعرای بهار می‌شناسیم. شاعری در خانواده او رواج بسیاری داشت و پدرش ملک الشعرای آستان قدس رضوی بود که پس از مرگ وی این سمت به فرزندش رسید. نسل خانواده بهار به میرزا احمد کاشانی قصیده سرای سرشناس می رسد. وی از شخصیت‌های معروف مشهد در عصر معاصر است. بهار علاوه بر شاعر بودن، روزنامه‌نگار و سیاستمدار برجسته‌ای بوده است و سابقه شش دوره حضور در مجلس را در کارنامه خود دارد. همچنین به دلیل پیوستن ایشان به صف مشروطه خواهی بارها زندانی و تبعید شدند.

ایشان سال‌ها در دوره دکترا دانشکده ادبیات در کرسی استادی تدریس می‌کرد. بهار مدت کوتاهی را در کابینه قوام السلطنه به منصب وزارت فرهنگ نیز منصوب شد. از آثار شاخص بهار دیوان اشعار ایشان است. استاد بهار در اردیبهشت ماه سال ۱۳۳۰ از دنیا رفت و در آرامگاه ظهیرالدوله شمیران به خاک سپرده شد.

ملک الشعرای بهار یکی از مشاهیر مشهد

مهدی اخوان ثالث

یکی دیگر از بزرگان مشهد، شاعر معاصر مهدی اخوان ثالث است. او در سال ۱۳۰۷ در مشهد به دنیا آمد. اخوان ثالث در دو سبک کلاسیک و نو فارسی شعر سروده است. از آثار وی می‌توان زمستان، ارغنون، آخر شاهنامه، منظومه، پاییز در زندان را نام برد. این شاعر تخلص خود را م.امید انتخاب کرده بود و علاوه بر شعر تار هم می زد و با موسیقی نیز آشنا بود. اخوان از سال ۱۳۲۷ در تهران معلم شد و برای انجمن های ادبی، رادیو و سینما مطلب می نوشت. به دلیل فعالیت های سیاسی اش، پس از کودتای سال ۱۳۳۲ مدتی را در زندان گذراند و در سالهای پایانی عمرش را در انزوا زندگی کرد. وی در سال ۱۳۶۹ در تهران از دنیا رفت ولی پیکرش به مشهد آورده شد و هم ‌اکنون در طوس در جوار آرامگاه فردوسی آرمیده است.

سخن پایانی

در طول سالیان دراز مشاهیر بزرگی در استان خراسان رضوی و بخصوص شهر مشهد به دنیا آمده و زیسته‌اند. هر یک از آن‌ها در طی عمر بابرکتشان خدمات علمی و فرهنگی زیادی را به بشریت عرضه کردند. امروزه آرامگاه بسیاری از این بزرگان به عنوان جاذبه های گردشگری همواره مورد توجه مسافران است. سفر با قطارهای 5 ستاره فدک به شهر مشهد می تواند فرصت مناسبی برای بازدید از این آثار دیدنی باشد.