موسیقی در فرهنگ ایرانیان جایگاه ویژهای دارد و برای قرن‌ها صدای سازهای ایرانی در گوش مردم این سرزمین تکرار شده و با تاروپود وجود هر ایرانی درآمیخته است. با نگاهی به تاریخچه موسیقی نواحی مختلف ایران درمی‌یابید که هر شهر و منطقه در کشور موسیقی مختص به خود را دارند. ازاین‌رو در دهه 70 طرح تأسیس موزه موسیقی ایران توسط مسئولان فرهنگی و هنری کشور پایه‌گذاری شده و از سال 1374 تأسیس موزه موسیقی ایران در تهران و با مدیریت آقای علی مرادخانی آغاز گردید.
انواع مختلفی از آلات موسیقی سنتی و مدرن در موزه موسیقی تهران نگهداری می‌شود تا دوستداران هنر و موسیقی بیشتر بتوانند با تاریخ پربار موسیقی ایران آشنا شوند. در موزه موسیقی اسناد مکتوب و مضبوط مربوط به موسیقی نیز نگهداری می‌شود. در این مقاله قصد داریم به معرفی موزه موسیقی ایران بپردازیم و با قسمت‌های مختلف این موزه آشنا شویم. سرفصل‌های عنوان‌شده در این مقاله عبارت‌اند از:
- موزه موسیقی تهران کجاست؟
- قسمت‌های مختلف موزه موسیقی ایران
موزه موسیقی تهران کجاست؟
یکی از مکان‌های تجاری و شلوغ تهران میدان تجریش است که اماکن شناخته‌شده‌ای چون بازار قدیمی، تکیه بزرگ تجریش، امامزاده صالح و غیره در آن واقع‌شده‌اند. همچنین موزه موسیقی ایران که جزء موزه‌های تخصصی ایران است در میدان تجریش قرار دارد. با رسیدن به میدان تجریش و ورود به خیابان شهید دربندی و سپس خیابان موزه، ساختمان موزه موسیقی ایران را خواهید دید.
محلی که موزه موسیقی ایران در آن قرار دارد، ساختمانی قدیمی است که تا سال 1351 مسکونی بوده است و سپس به‌منظور تأسیس موزه مرمت شده است. وسعت این مکان حدوداً 3650 مترمربع است که ساختمان موزه موسیقی با زیربنایی حدود 1400 مترمربع و سه‌طبقه در آن واقع شده است. همچنین باغی زیبا در حیاط این بنا قرار داشته که با فضای هنری موزه بسیار همخوانی دارد.
طرح تأسیس موزه موسیقی در سال 1372 توسط سه تن از مسئولین فرهنگی و هنری کشور آقایان سید محمد بهشتی، مرتضی کاظمی و علی مرادخانی ارائه شد. سرانجام موزه موسیقی تهران در سال 1388 برای شناسایی موسیقی نواحی مختلف این مرزوبوم فعالیت خود را آغاز کرده است تا این نغمه‌ها و سازها گرد هم آیند و همانند یک یادگاری فراموش‌نشدنی برای علاقه‌مندان به موسیقی باقی بماند. این موزه تخصصی غیردولتی است و در قالب موسسه‌ای فرهنگی هنری متشکل از یک هیئت امنا و هیئت‌مدیره فعالیت می‌کند. گنجینه‌ی موجود در موزه موسیقی ایران شامل حدوداً 240 ساز از 200 نوع مختلف است.
قسمت‌های مختلف موزه موسیقی ایران
موزه موسیقی دارای بخش‌های مختلفی است که قسمت‌های مهم آن شامل: سالن سازها، گنجینه‌ی موزه، آرشیو تخصصی صوتی و تصویری، کتابخانه تخصصی موسیقی، کارگاه مراحل ساخت ساز، مجموعه محصولات مکتوب و بخش دیداری و شنیداری است.
به‌منظور شناساندن بهتر سازها و ارائه اطلاعات دقیق در مورد آن‌ها سالن‌های موزه موسیقی به تفکیک نوع ساز به سه بخش سالن سازهای بادی، سالن سازهای زهی و سالن سازهای کوبه‌ای طبقه بندی شده‌اند. این سالن‌ها در طبقه همکف موزه قرار دارند. در سالن سازهای کوبه‌ای(سازهای خودصدا) سازهایی نظیر تنبک، دف و غیره که تولید صدای آن‌ها با ضربه زدن به بدنه‌ی ساز ایجاد می‌شود نگهداری می‌شوند. در سالن سازهای زهی، سازهای مضرابی و آرشه‌ای نظیر تار، سه‌تار، ویولن و غیره نگهداری مششوند. سازهایی که با دمیدن در آن‌ها صدا تولید می‌شود نظیر نی‌لبک، فلوت، نی، نی‌انبان و غیره تحت عنوان سازهای بادی شناخته می‌شوند و در سالن سازهای بادی نگهداری می‌شوند.
در بخش گنجینه موزه موسیقی ایران سازهای مختلف و آثار بزرگان موسیقی کشور قرار دارد که در عرصه‌ی موسیقی کمک‌های شایانی به کشور کرده‌اند. این قسمت احتمالاً برای افرادی که به بزرگان موسیقی ایران علاقه دارند تجربه‌ای فراموش‌نشدنی را رقم می‌زند زیرا سازهای افراد بزرگی مانند میرزا عبدالله و احمد عبادی در این قسمت نگهداری می‌شوند.
بی‌شک برای علاقه‌مندان به موسیقی روند تکمیل ضبط صدا و موسیقی جالب است. در قسمت نمایشگاه تجهیزات ضبط و پخش، صنعت ضبط صدا به همراه نمونه‌هایی از اشیاء و ادوات این صنعت به نمایش گذاشته شده است.
در این مجموعه فرهنگی 13000 عدد صفحات موسیقی، 4500 عدد نوارهای ریل، 12000 عدد نوارهای کاست و حدود 9000 عدد CD و DVD وجود دارد که در قسمت آرشیو صوتی و تصویری نگهداری می‌شود. همچنین در این بخش 2000 قطعه عکس قدیمی هنرمندان نیز موجود است.
موزه موسیقی تهران دارای کتابخانه‌ای شامل کتاب‌های مربوط به موسیقی است که طرفداران هنر ایرانی و موسیقی سنتی می‌توانند از کتابخانه‌ی تخصصی و غنی این موزه استفاده کنند این کتابخانه دارای بیش از شش هزار کتاب تخصصی در ارتباط با موسیقی ایران و جهان است.
همچنین در قسمتی از موزه کارگاهی برای ساخت ساز درست‌شده تا بازدیدکنندگان با مراحل مختلف این فرایند آشنا شوند. زیرا نحوه‌ی ساخت ساز در تاریخ موسیقی اهمیتی ویژه دارد. در کارگاه ساخت ساز بازدیدکنندگان می‌توانند تمام رویه و روند ساختن ساز از یک تکه چوب را مشاهده کنند. همچنین بازدیدکنندگان می‌توانند به سازها دست بزنند و از نزدیک آن‌ها را بررسی کنند تا شاید آتش علاقه به موسیقی در دل افراد روشن شود و با سازهای ایرانی آشنا شوند. در قسمتی از کارگاه نیز به سؤالات افراد درباره‌ی سازها پاسخ داده می‌شود. سالن اجرا، سالن روباز، استودیو ضبط صدا و اتاق تمرین از دیگر قسمت‌های موجود در موزه موسیقی تهران هستند. در بیرون ساختمان موزه فضایی به رستوران و کافه اختصاص داده شده است تا بازدیدکنندگان بتوانند ساعاتی را در محیط این محوطه بنشینند و از هوای دل‌نشین آن لذت ببرند.
موزه موسیقی ایران با محفل‌های هنری جهانی در ارتباط است و در تلاش است تا صفحات موسیقی ایرانی را به نسخه‌ی دیجیتال آن تبدیل کند و به همین جهت با دانشگاه هیلدس هایم آلمان در حال همکاری است. آرشیو موسیقی موجود در موزه موسیقی تهران یکی از غنی‌ترین مجموعه‌های موسیقی ایرانی است که حتی صفحات موسیقی مربوط به دوران مظفرالدین شاه قاجار نیز در آن وجود دارد و آرشیوی مناسب برای محققان این حوزه فراهم کرده است. این موزه یکی از مکان‌های دیدنی و جذاب شهر تهران است و اگر تابه‌حال به آن مراجعه نکرده‌اید بهتر است دیدن آن را در برنامه‌ی تفریحی و گردشگری خود بگنجانید زیرا این موزه حرف‌های زیادی برای علاقه‌مندان به حوزه‌ی موسیقی دارد.
